قبل از آنکه به بررسی اثبات هبه یا رجوع از هبه بپردازیم، اولین سوالی که در این زمینه مطرح می‌شود این است که، هبه چیست؟ به زبان ساده هبه عبارت است از بخشش مال یا ملکی از فردی به فرد دیگر که به صورت رایگان انجام می‌شود. حال موارد حقوقی زیادی وجود دارد که شاید برایتان مطرح شود، مانند:
- آیا رجوع از هبه امکان پذیر است؟
- آیا شخص مال هدیه داده شده را می تواند پس بگیرد؟
- اگر ملکی به شخصی هدیه شود و شخص از هدیه دادن خود پشیمان شود، آیا رجوع از هبه ملک امکان پذیر است؟
- درچنین مواردی فرد اظهار می‌کند که خودرویی را که متعلق به خودش است و بنابه دلایلی به دیگری هدیه کرده، مانند انتقال صوری جهت جلوگیری از توقیف و یا به عنوان هدیه آن مال را به شخص داده است.
- آیا می توان رجوع از هبه خودرو انجام داد؟
آشنایی با اصطلاحات مربوطه
قبل از آنکه وارد بحث شویم، بهتر است با چند اصطلاح زیر آشنا شوید:
عین موهوبه چیست؟
مالی را که مورد هبه است، عین موهوبه می‌گویند.
واهب کیست؟
خواهان شخصی است که هبه را انجام داده و از نظر حقوقی واهب نام می گیرد و اکنون پشیمان از هبه شده است.
متهب کیست؟
خوانده شخصی است که هبه را دریافت نموده و از نظر حقوقی متهب نام می گیرد.
هبه نامه رسمی یا عادی چیست؟
اگر هبه نامه در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شده باشد، هبه نامه رسمی در غیر اینصورت هبه نامه عادی می باشد.
اثبات هبه چگونه انجام می‌شود؟
بعد از انعقاد عقد هبه بین طرفین و تحویل دادن هدیه، مانند هبه ملک، خودرو یا هر نوع مالی که در اختیار متهب قرار می‌گیرد، اگر عین موهوبه موضوع موجود باشد، واهب (هدیه دهنده) میتواند از آن رجوع کند. جهت قانونی بودن رجوع و استفاده از نتایج قانونی آن اگر هبه شفاهی و یا هبه نامه عادی باشد، باید دادخواست اثبات هبه و تایید رجوع از هبه را مطرح نماید.
قبل از تنظیم دادخواست می تواند از طریق اظهارنامه رسمی اعلام رجوع از هبه را به متهب اعلام نموده و گواهی ابلاغ اظهارنامه را ضمیمه دادخواست نماید. همچنین می تواند جهت اثبات هبه با شهادت شهود، دو نفر شاهد را در زمان طرح دعوا به دادگاه معرفی نماید. میزان هزینه دادرسی اثبات و رجوع از هبه، مطابق دعاوی مالی تمبر باطل می گردد.
موارد عدم امکان رجوع از هبه چیست؟
ماده 803 قانون مدنی بیان می دارد :
بعد از قبض نیز واهب میتواند با بقاء عین موهوبه از هبه رجوع کند مگر در موارد ذیل:
۱) در صورتی که متهب پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد.
۲) در صورتی که هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد.
۳) در صورتی که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده یا متعلق حق غیر واقع شود خواه قهراً مثل اینکه عین موهوبه برهن داده شود.
۴) در صورتی که در عین موهوبه تغییری حاصل شود.
ماده 803 قانون مدنی
مطابق ماده 803 قانون مدنی، اگر متهب پدر یا مادر یا اولاد و یا نوادگان واهب باشد، حق رجوع وجود ندارد. بنابراین رجوع از هبه به نوه و رجوع از هبه به فرزند امکان پذیر نیست ولی رجوع از هبه به همسر امکان پذیر است. اگر موهوبه موضوع هبه از مالکیت واهب خارج شود، حق رجوع ساقط می شود، هرچند دوباره به مالکیت متهب دربیاید.
هبه بعد از فوت
هبه بعد از فوت در صورت فوت واهب حق رجوع از بین می رود و رجوع از هبه توسط وراث امکان پذیر نمی باشد.
هبه معوض و غیر معوض چیست ؟
در هبه معوض در قبال هدیه، عوضی تعیین می گردد و هبه معوض با دریافت و قبض عوض حق رجوع ساقط می شود. بنابراین رجوع، در هبه معوض وجود ندارد و از شرایط رجوع از هبه بلاعوض و مجانی بودن آن است. ولی در هبه غیرمعوض و بلاعوض حق رجوع وجود دارد.
ماده 804 قانون مدنی تصریح می دارد :
در صورت رجوع واهب نماآت عین موهوبه اگر متصل باشد مال واهب و اگر منفصل باشد مال متهب خواهد بود.
ماده 804 قانون مدنی
بنابراین مطابق ماده 804 قانون مدنی، رجوع ناظر به آینده است و در گذشته اثر ندارد و منافع مال موهوبه قبل از رجوع برای متهب است.
مرجع صالح برای رسیدگی
اگر مال موهوبه و یا موضوع هبه ملک باشد، دادگاه صالح محل ملک می باشد. در غیر اینصورت دادگاهی صلاحیت رسیدگی دارد که عقد هبه در حوزه آن دادگاه منعقد شده است. همچنین دادگاه محل اقامت خوانده ویا متهب صالح به رسیدگی می باشد.
روش اجرای رای اثبات هبه و رای تایید رجوع از هبه به چه صورت است ؟
رای تایید رجوع از هبه جنبه اعلامی دارد و اجرای حکم رای صادره نیاز به صدور اجرائیه ندارد. مدارکی که برای طرح دادخواست اثبات هبه یا رجوع از آن جهت ارائه در مراجع قضایی نیاز دارید، شامل موارد زیر است:
- مدارک مالکیت خواهان نسبت به مال هدیه داد شده و یا موهوبه
- مدارک مبنی بر تحویل و قبض مال هدیه داده شده و یا موهوبه به متهب
- مدارک دال بر بلاعوض بودن عقد هبه
بررسی هبه در دوران نامزدی و زندگی زناشویی
در اصطلاح حقوقی به زمان خواستگاری تا زمان عقد دوران نامزدی گفته می شود و بعد از جاری شدن صیغه عقد، خانم و آقا به عقد یکدیگر در می‌آیند و زن و شوهر محسوب می شوند. کلیه هدایای دوران نامزدی مربوط به قبل از عقد شامل ماده 1037 و 1038 قانون مدنی می گردد. هدایایی که زن و شوهر بعد از عقد به یکدیگر داده‌اند، شامل عقد هبه می‌باشد. زن و شوهر در صورت اختلاف جهت تعیین تکلیف هدایای داده شده به طرفین، باید دادخواست تایید رجوع از هبه مطرح و استرداد هدیه داده شده را بخواهند.
هر یک از نامزدها می تواند در صورت بهم خوردن وصلت منظور هدایائی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایائی خواهد بود که عادتا نگاه داشته می‌شود مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.
ماده 1037 قانون مدنی
مفاد ماده قبل از حیث رجوع به قیمت در موردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی از نامزدها بهم بخورد مجری نخواهد بود.
ماده 1038 قانون مدنی
هبه مهریه به چه صورت است؟
در صورتیکه زوج بعد از عقد، مالی را به زوجه هدیه داده باشد، اگر شرایط هبه را نداشته باشد، زوج باید ثابت کند که آن مال را جهت مهریه پرداخت کرده است. در هر صورت اثبات اینکه هبه یا بابت مهریه بوده است، با زوج می باشد .
وکیل هبه
گروه وکلای مشفق متشکل از بهترین وکیل پایه یک دادگستری در کاشان، آماده ارائه مشاوره حقوقی در این زمینه می‌باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر با وکیل هبه در تماس باشید.
