اثبات تولیت موقوفه چگونه انجام میشود؟

حتما شما هم اصطلاح متولی و حکم تولیت یا وقف را شنیده اید ولی معنای آن برایتان روشن و مشخص نباشد. تولیت یکی از موضوعات وابسته به عقد وقف است که در قانون کشور ما از اهمیت زیادی هم برخوردار است و مقررات آن در قانون مدنی و سایر قوانین خاص مقرر شده است.

برای اینکه بتوانیم به درستی مفهوم تولیت و طرح دعوای تولیت را درک کنیم اول باید تا حدی با عقد وقف آشنا باشیم؛ از این رو ما در این مقاله به صورت مختصر به توضیح عقد وقف و وظیفه واقف در تعیین متولی می پردازیم و بعد از آن به بررسی اینکه متولی کیست، حکم تولیت چیست، اثبات حکم تولیت به چه معناست و اینکه دادخواست آن چگونه باید تنظیم و طرح شود، خواهیم پرداخت.

عقد وقف چیست؟

وقف در قانون مدنی یعنی اینکه واقف مالی را برای استفاده در اختیار فرد یا افراد خاص و یا عموم مردم قرار بدهد تا از منافع آن بهره مند شوند در حالی که اصل مال حفظ می شود و به مالکیت موقوفه علیهم در نخواهد آمد که در قانون مدنی به این صورت تعریف شده است : ” وقف عبارت است از اینکه عین مال حبس و منافع آن تسبیل شود. “

وظیفه واقف در تعیین متولی

اگرچه سازمان اوقاف و امور خیریه به امور وقف رسیدگی می کند اما قانون گذار در قانون مدنی واقف را ملزم کرده است تا برای اداره امور موقوفه فردی را به عنوان متولی تعیین نماید. وظیفه اصلی متولی در عقد وقف این است که امورات مربوط به مال موقوفه را اداره نماید. به عنوان مثال منافع موقوف علیهم را تقسیم و به آنها بپردازد یا اینکه مال موقوفه را تعمیر کند و موارد دیگری از این دست.

واقف می تواند یا خود را به عنوان متولی مال موقوفه تعیین کند و یا اینکه فرد دیگری را به این سمت انتخاب نماید و در این باره محدودیتی وجود ندارد.

شرایط تولیت مال موقوفه

تولیت مال موقوفه می تواند به صورت مادام العمر و یا برای مدت معینی به متولی واگذار شود و تعیین آن با واقف خواهد بود. از جمله شرایط تولیت مال موقوفه می توان به این مورد نیز اشاره کرد که واقف ممکن است یک یا چند متولی برای مال موقوفه تعیین کند و حتی می تواند مشخص کند که تصمیمات متولیان به صورت فردی اعتبار دارد یا برای اتخاذ هر تصمیم رضایت همه آنها نیاز است.

فردی که واقف به او پیشنهاد تولیت می دهد اجباری به پذیرفتن آن ندارد و می تواند از قبول آن امتناع نماید اما اگر پیشنهاد تولیت را بپذیرد دیگر از نظر قانونی امکان اینکه آن را رد کند نخواهد داشت.

عزل متولی و ضم امین به او

در صورتی که متولی سمت تولیت را بپذیرد و به آن انتصاب پیدا کند طبق ماده 79 قانون مدنی امکان عزل او وجود ندارد مگر در یک حالت و آن هم زمانی است که در ضمن عقد وقف واقف شرط کرده باشد امکان عزل متولی را دارد.

البته در ادامه ماده 79 فرض خیانت را هم در نظر گرفته است و مقرر نموده در صورتی که متولی مرتکب خیانت شود حاکم ( حاکم در این ماده سازمان اداره امور اوقاف و خیریه است ) متولی را عزل نمی کند بلکه اقدام به ضم امین خواهد کرد یعنی امینی را برای نظارت بر عملکرد متولی تعیین خواهد کرد.

واقف یا حاکم نمیتواند کسی را که در ضمن عقد وقف متولی قرار داده شده است عزل کنند مگر در صورتی که حق عزل شرط شده باشد‌و اگر خیانت متولی ظاهر شود حاکم ضم امین میکند.

ماده 79 قانون مدنی

حکم تولیت چیست؟

بعد از اینکه با مفهوم وقف، متولی و تولیت آشنا شدیم می توانیم به این سوال که حکم تولیت چیست، پاسخ بدهیم. همانطور که گفته شد واقف ممکن است فردی را به عنوان متولی امور موقوفه تعیین کند. طبق قانون صرف طی این روند برای اینکه متولی اداره امور موقوفه را در دست بگیرد کفایت نمی کند و ضروری است تا شخص متولی اقدام به دریافت حکمی تحت عنوان حکم تولیت از مراجع رسمی نماید و مورد تایید قانونی مراجع قانونی باشد.

مراحل و راه های اخذ حکم تولیت

متولی برای دریافت تایید و اثبات تولیت در مراجع رسمی دو راه دارد یا می تواند به اداره اوقاف مراجع کند و یا اینکه از دادگاه تقاضای صدور حکم تولیت نماید.

مراجعه به اداره اوقاف

در این روش متولی باید به اداره اوقاف مراجعه کند و درخواست صدور حکم تولیت نماید. بعد از ثبت درخواست صدور حکم تولیت، شعبه ای که درخواست در آن مطرح شده است از اداره تحقیق درخواست بررسی و انجام تحقیقات لازم را برای اثبات تولیت می نماید. در صورتی که شعبه با توجه به تحقیقات انجام شده تولیت را محرز بداند، اقدام به صورت حکم تولیت خواهد کرد و در غیر این صورت آن را رد خواهد کرد که البته این تصمیم در دادگاه های عمومی قابل اعتراض خواهد بود.

مراجعه به دادگاه

در این حالت مانند تمامی موارد دیگری که در دادگاه مطرح می شود لازم است که متولی دادخواست اثبات تولیت را به مراجع قضایی صالح ارائه کند. دادگاه با بررسی مدارک و دلایل مدعی تولیت ممکن است حکم تولیت صادر نماید.

شیوه های اثبات تولیت

در هر حال کسی که ادعای تولیت می کند چه از طریق اوقاف اقدام کند و چه از طریق دادگاه باید بتواند برای اثبات ادعای خود مدارکی داشته باشد که مهمترین و رایج ترین آنها وقف نامه ای است که ضمن آن فرد به عنوان متولی تعیین شده است. از جمله سایر شیوه هایی که تولیت با آن ثابت خواهد شد شهادت شهود و تحقیقات محلی است.

نمونه دادخواست اثبات تولیت

همانطور که گفته شد برای اینکه از دادگاه حکم تولیت دریافت شود باید دادخواست ارائه کرد که به آن دادخواست اثبات تولیت یا دادخواست تولیت موقوفه گفته می شود. در اینجا به یک نمونه اشاره می کنیم که می توانید در موارد درخواست صدور حکم تولیت از آن استفاده نمایید:

در قسمت نام خواهان: فردی که قصد اقامه دعوا دارد اطلاعات خود را وارد می کند که در این دعوا شخصی که ادعای تولیت می کند باید نام خود را به عنوان خواهان وارد کند.

نام خوانده : اطلاعات فردی که قصد اقامه دعوا علیه او را دارید باید وارد شود که در درخواست اثبات تولیت می تواند ” اداره اوقاف” باشد.

خواسته: در این قسمت خواسته ای که دارید را درج می کنید که در موضوع مذکور” درخواست صدور حکم تولیت” می باشد.

دلایل و منضمات: در این قسمت مدعی تولیت باید دلایلی که برای اثبات ادعای خود دارد را بنویسید و ضمیمه دادخواست کند. دلایل در این دعوا می تواند وقف نامه، شهادت شهود یا تحقیقات محلی و … باشد.

شرح دادخواست: شرح دادخواست یعنی اینکه دقیقا ذکر کنید از دادگاه با استناد به دلایل خود چه می خواهید. به عنوان نمونه در شرح دادخواست اثبات تولیت می توان درج کرد :

” ریاست محترم دادگاه …

سلام علیکم

با توجه به وقف نامه رسمی شماره … که در دفتر اسناد رسمی در تاریخ … تنظیم گردیده است و کپی مصدق آن ضمیمه دادخواست شده است، بنده …. با شماره ملی … به عنوان متولی مال موقوفه مذکور در عقدنامه منصوب شده ام. از این رو برای در دست گرفتن ضمام و اداره امور موقوفه به صورت قانونی از دادگاه محترم درخواست صدور حکم تولیت را دارم. “