در پرونده‌های قضایی پس از رسیدگی‌های لازم و انجام شده، قضات مکلف هستند تا تشریفات قانونی مرتبط با امورات دادرسی عادلانه را آغاز و سپس اجرا کنند. پس از تعیین و ابلاغ زمان رسیدگی به طرفین دعوی، جلسات منظمی با حضور آن‌ها شکل خواهد گرفت که در آن جلسۀ دادگاه، به تمامی ادعاهای مطرح شده، ادله‌ی هریک از طرفین و مستندات ارائه شده به شکل کاملا عادلانه رسیدگی خواهد شد.
بعد از بررسی کردن موارد مطرح شده توسط قاضی محترم، استنباط و استخراج حکم قانونی عادلانه در یک بازۀ زمانی مشخص که همواره توسط قانون‌گذار تعیین می‌شود، به صورت یک رأی نهایی که می‌تواند به صورت قرار و یا حکم باشد، صادر گردد. در واقع این‌چنین می‌توان استنباط کرد که دادنامه به رأی نهایی گفته می‌شود که همیشه به صورت مکتوب (تایپ شده) صادر شده و به طرفین دعوی ابلاغ گردیده باشد.
لازم به توضیح است که در پاره‌ای از موارد، این امکان وجود دارد که قاضی محترم پس از آن‌که به انجام بررسی‌های لازم دربارۀ یک پرونده حقوقی یا کیفری مشغول شد و تصمیمات خود را گرفت، رأی صادرشده را با صدایی بلند خطاب کند و به گوش طرفین دعوی برساند. فراموش نکنید که در این حالت می‌توان گفت که قاضی محترم صرفا رأی خود را صادر کرده است اما هنوز دادنامه‌ای به شکل رسمی صادر نشده است.
همانطور که در تعریف دادنامه مطرح گردید، صدور هرگونه رأی در قالب یک دادنامه رسمی به این حالت است که باید نسخۀ رأی قاضی مربوطه که به صورت دست‌خط (دست‌نویس) بوده، به امضای او درآمده باشد و سپس آن نسخۀ دست‌نویس به صورت تایپ شده دربیاید تا به طرفین دعوی و یا وکلای قانونی آنان ابلاغ گردد.
دادنامه چیست؟
همانطور که مطرح شد در تعریف دادنامه می‌توان چنین عنوان کرد که به رأی کتبی (تایپ شده) که از سوی قاضی صادر کنندۀ رأی به طرفین دعوی و یا وکلای قانونی آنان ابلاغ می‌گردد، دادنامه گفته می‌شود.
نکتۀ بسیار مهمی که در خصوص دادنامه وجود دارد و لازم به توضیح می‌باشد این است که امضای قاضی صادرکننده رأی صرفا در نسخۀ اولیه دست‌نویس وجود دارد که می‌بایست بایگانی شود. بنابراین در نسخۀ دادنامۀ ابلاغ شده امضای قاضی دیده نخواهد شد و تنها امضای مامور ابلاغ است که در پایین دادنامه قابل رؤیت می‌باشد.
انواع دادنامه
با توجه به آن‌که با مفهوم دادنامه آشنا شدید لازم است بدانید که در مباحث و مسائل حقوقی دو مدل دادنامه به نام «بدوی» و «تجدیدنظر» وجود دارد که توضیح هریک به شرح زیر است:
دادنامه بدوی
این نوع از دادنامه در واقع همان رأی قاضی مربوطه است که در دادگاه‌های بدوی صادر می‌شود. دادگاه بدوی که به آن دادگاه نخستین نیز گفته می‌شود، دادگاهی است که در آن، اولین گام از رسیدگی به دعوی برداشته شده و قاضی محترم اقدام به بررسی پرونده خواهد کرد. سپس با ادلۀ کافی اقدام به صدور رأی یا حکم خواهد نمود.
دادنامه تجدیدنظر
دادنامۀ تجدیدنظر دادنامه‌ای است که یکی از طرفین دعوی به رأی صادر شده از سوی قاضی در دادگاه بدوی اعتراض کرده و پرونده را به دادگاه تجدیدنظر انتقال می‌دهد. اینک حکم یا رأی نهایی که در دادگاه تجدید نظر صادر شود را دادنامۀ تجدیدنظر می‌گویند.
اجزای تشکیل دهندۀ یک دادنامه
هر دادنامه‌ای که به عنوان رأی قضایی صادر کنندۀ حکم به صورت مکتوب (تایپ شده) درآمده باشد، دارای اجزاء مختلف و بخش‌های گوناگونی است که در ادامه به تشریح آن‌ها پرداخته خواهد شد، پس با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید:
- شماره رهگیری یا کدپیگیری شمارۀ پرونده، شمارۀ دادنامه و شمارۀ بایگانی شعبۀ مربوطه از جمله مواردی هستند که در قسمت بالای دادنامه و در سربرگ آن درج می‌شوند. در بین همۀ شماره‌های گفته شده، این شمارۀ بایگانی شعبه است که برای پیگیری‌های مستمر پرونده، دارای اهمیت ویژه‌تری بوده و همواره لازم می‌باشد.
- مشخصات طرفین دعوی و یا در صورت وجود مشخصات وکلای آن‌ها از دیگر قسمت های یک دادنامه است. در نظر داشته باشید تنها در حالتی که موضوع پروندۀ شما، یک موضوع حقوقی باشد، مشخصات طرفین دعوی در پرونده‌های حقوقی با عناوین خواهان و خوانده قابل رؤیت می‌باشند. هم‌چنین اگر موضوع پروندۀ شما یک موضوع کیفری باشد، مشخصات طرفین دعوی تحت عناوین شاکی و مشتکی عنه درج خواهد شد.
لازم به ذکر است که مشتکی عنه به کسی خطاب می‌شود که از وی شکایت شده باشد.
مشتکی عنه کیست؟
- خواسته‌های خواهان از دیگر موارد در دادنامه رسمی خواستۀ خواهان است که شامل تمامی اموراتی است که خواهان از دادگاه محترم درخواست رسیدگی کرده باشد. در این حالت قاضی می‌بایست با تصمیم عادلانۀ خود، تمامی خواسته‌های خواهان را در دادنامۀ رسمی اعلام و قید کند.
- گردش کار بخش بعدی است. در واقع قاضی محترم شعبه مربوطه در این قسمت به بیان دلیل‌هایی خواهد پرداخت که منجر به صدور دادنامه شده است. به بیان بهتر می‌توان گفت که در گردش کار، قاضی محترم علت‌هایی را که منجر به آغاز فرآیند رسیدگی دادخواست شده باشد عنوان می‌کند. سپس مطابق آن تشریفات قانونی لازم و صورت گرفته را به شکلی دقیق و جزئی ذکر می‌کند.
- رأی نهایی دادگاه در این قسمت، قاضی محترم صادرکننده رأی، می‌بایست در ابتدا به توضیح کامل امورات پرداخته و پس از آن تمامی ابعاد و جهات حکمی را که ضروری می‌باشد بیان کند. پس از بررسی‌های لازم و تصمیمات اخذ شده در آخر قاضی محترم از جمعِ میان جهات موضوعی و جمع میان جهات حکمی، رأی و حکم اصلی را که عموما در یک سطر بیان می‌شود را اعلام کند.
- در پاسخ به این سوال که جهات حکمی چیست؟ باید عنوان کرد که جهات حکمی، به حکمی اطلاق می‌شود که به تبع آن، قانون دربارۀ موضوعی که واقع شده است حکمی را از قبل مقرر کرده باشد. به طور مثال طبق قانون، هر فردی که دِینی داشته باشد می‌بایست دِین خود را در تاریخ مقرر قرارداد خود، ادا کند.
در نظر داشته باشید که منظور از امور موضوعی نیز، همان ماجراهایی است که در گذشته اتفاق افتاده است و اینک در حال بررسی می‌باشد. برای درک بهتر جهات حکمی و امور موضوعی، یک نمونۀ عینی مطرح می‌شود:
در نظر داشته باشید آقای الف. میم مورخ 02.02.01 یک سند مالی را امضا و اثر انگشت کرده و به تبع آن متعهد گردیده که مبلغ ریالی معادل 10.000.000 را در تاریخ 03.02.01 به آقای ع. ص پرداخت کند. بدیهی است که این نمونه، یک نمونۀ موضوعی می‌باشد.
در مثال فوق بعد از آن‌که قاضی محترم به بررسی موضوعات پرداخت، در نهایت رأی نهایی خود را مطابق جهات حکمی اعلام کرده و شخص آقای الف. میم را با استناد به قانون مطرح شده، به بازپرداخت دین کامل خود محکوم می‌کند.
لازم به توضیح است که در این قسمت، پس از قرائت رأی اصلی، قاضی می‌تواند به غیرقطعی و یا قطعی بودن رأی نیز اشاره کرده تا در صورت عدم قطعی بودن رای، زمان حق اعتراض برای آقای الف. میم مشخص شود.
- نام قاضی صادر کنندۀ رای و امضای مأمور ابلاغ همانطور که در ابتدای این مقاله عنوان شد، از مواردی هستند که در انتهای دادنامه قابل رؤیت می‌باشند.
بدیهی است که در دادنامه ابلاغ شده به طرفین دعوی، امضای قاضی محترم صادرکنندۀ رأی درج نشده و صرفا امضای مامور ابلاغ وجود خواهد داشت. امضای قاضی تنها در نُسخ اصلی که بایگانی می‌شوند قابل ملاحظه است ولی نام قاضی در تمامی دادنامه‌ها قابل مشاهده می‌باشد.
سخن پایانی
در این مقاله تلاش گردید تا شما را با مفهوم دادنامه بیش از پیش آشنا کنیم، در همین راستا در مطالب فوق به مفهوم دادنامه، انواع دادنامه و اجزای تشکیل دهندۀ یک دادنامۀ رسمی پرداخته شد. ذکر این نکته ضروری است که رای صادر شده در سامانه ثنا در قسمت بخش ابلاغ قابل مشاهده می‌باشد.
در صورتی که نیاز به اطلاعات بیشتری دارید میتوانید با بهترین وکیل کاشان در تماس باشید تا شما را راهنمایی کند.