تصرف عدوانی چیست و چگونگی رفع آن

اشیاء غیر منقول در حالت کلی و عادی تحت استیلا و تصرف اشخاص قرار  دارند. به بیانی بهتر می توان گفت که هنگامی که یک شی تحت تصرف فردی میباشد و شخصی دیگر ادعا دارد که حقیقتا شی مذکور متعلق به او می باشد، باید در دادگاه اقامه دعوی کند و از راه های قانونی همچون ادله ی اثبات دعوا استفاده کند تا دادگاه با توجه به مدارک موجود در پرونده، برای تعیین مالک حقیقی رای صادر کند. در حالت کلی به این نوع از طرح دعاوی در محاکم قانونی، دعوای تصرف عدوانی میگویند.

بنابراین اگر کسی زمین یا ملکی را بدون رضایت و اطلاع، مالک اصلی تصرف کند و از آن بهره برداری نیز بکند؛ مرتکب جرم تصرف عدوانی شده است. طرح دادخواست تصرف عدوانی به معنای آغاز اقامه ی این دعوا میباشد. طبق قانون دعوای تصرف عدوانی عبارتست از:

ادعای متصرف سابق مبنی براینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.

ماده 158 قانون آیین دادرسی

انواع دعوای تصرف عدوانی

تصرف عنوانی جز مسائل حقوقی و مهمی میباشد که در محاکم قانونی در دو حالت قابلیت پیگیری و رسیدگی دارد:

1.   کیفری: با تنظیم شکواییه مالک اصلی مبنی بر ارتکاب جرم تصرف عدوانی آغاز میشود.
2.   حقوقی: در مواقعی که شخص دوم بدون آگاهی و رضایت شخص اول، اموال غیر منقول را تصاحب کند و بهره برداری کند، تصرف عدوانی حقوقی است.

روند دادرسی و رسیدگی به پرونده های تصرف عدوانی حقوقی

هنگامی که شخصی بدون رضایت شخص اول( حتی اگر شخص اول مالک اصلی نباشد، مستاجر یا کسی که مال به او سپرده شده است، باشد یا فردی باشد که اجازه استفاده و بهره برداری را از مالک اصلی کسب کرده باشد)، اموال غیر منقول متبط به او ( مانند زمین، مسکن، و… ) را تصاحب کند و سپس مورد بهره برداری قرار دهد، شخص اول باید از طریق دادگاه اقدام کند تا مجددا خودش (شخص اول) استفاده و بهره برداری از مال مورد نظر را بر عهده گیرد. شرایط رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی حقوقی به طور خلاصه موارد زیر تقسیم می شود:

• خواهان در پرونده های تصرف حقوقی باید در مدتی زمانی معلوم از مال مورد نظر استفاده کرده باشد و در اصطلاح حقوقی سابقه تصرف خواهان یکی از موضوعات بسیار مهم است.
• خوانده پرونده های تصرف حقوقی نباید سابقه استفاده از مال غیر منقول را در مدت زمان معلوم و معینی( به خصوص قبل از تصرف خوانده) داشته باشند.
• عدوانی بودن تصرف خوانده نیز یکی از مسائل بسیار مهمی میباشد که در ماده 2 قانون مدنی نیز به آن اشاره شده است. در چنین مواردی باید این موضوع به اثبات برسد که متصرف به زور و به اجبار وارد ملک مورد نظر شده است و آن را مورد بهره برداری قرار داده است.
• توجه داشته باشید که دعوای تصرف حقوقی تنها در رابطه با املاک غیر منقول در محاکم قانونی مورد بررسی قرار میگیرد و این نوع دعوا در رابطه با اموال منقول سندیت ندارد.

روند دادرسی و رسیدگی به پرونده های تصرف عدوانی کیفری

در مواقعی که افراد قصد طرح شکایت و اقامه دعوا تصرف عدوانی کیفری دارند باید حتما به نکات زیر دقت داشت:

• تنها مالک اصلی و قانونی میتواند برای شکایت کیفری اقدام کند.
• مال مربوطه باید غیر منقول باشد.
• فرد متصرف باید با عمد و زور و اجبار اقدام به استفاده از مال غیر منقول به نفع خود کرده باشد.

مراحل مربوط به طرح دعوای تصرف عدوانی کیفری به ترتیب زیر می باشد:

1. مالک اصلی باید به دادسرای محل وقوع جرم و تصرف مراجعه کند. سپس با تنظیم شکواییه ، دعوای تصرف عدوانی کیفری اغاز میشود.
2. مالک مال باید حتما مدارک احراز هویت و اسناد مبتنی بر مالکیت خود را در هنگام شکایت به همراه داشته باشد.

تعیین مجازات تصرف عدوانی در قانون مجازات اسلامی

با استناد به قانون در رابطه با مجازات تصرف عدوانی می توان گفت:

هر کس به وسیله صحنه‌سازی از قبیل پی‌کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت‌بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و‌زارعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگلها و مراتع ملی شده، کوهستانها، باغها، قلمستان ها،‌منابع آب، چشمه‌سارها، انهار طبیعی و پارکهای ملی، تاسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر‌اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکتهای وابسته به دولت یا شهرداریها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث‌ باقیه که برای مصارف عام‌المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذیحق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا‌ بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذیصلاح دیگر مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا‌اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی با رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.

ماده 690 قانون مجازات اسلامی

رسیدگی به جرایمی که در بالا نوشته شده‌است، خارج از نوبت به عمل می‌آید و مقام قضایی با تنظیم صورت مجلس دستور متوقف ماندن عملیات متجاوز را‌ تا صدور حکم قطعی خواهد داد.

در صورتی که تعداد متهمان سه نفر یا بیشتر باشد و قرائن قوی بر ارتکاب جرم موجود باشد قرار بازداشت صادر خواهد شد، مدعی‌می‌تواند تقاضای خلع ید و قلع بنا و اشجار و رفع آثار تجاوز را بنماید.

همانطور که اشاره کردیم، مجازات جرم تصرف در ماده 690 قانون مجازات اسلامی آمده است . بر اساس این ماده دادگاه، فرد متصرف را موظف به رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق نماید. رفع تصرف عدوانی در چنین مواردی به معنای ترک مال تصرف شده توسط متصرف و بازگرداندن آن به خواهان و مالک اصلی اش میباشد هنگامی که لایحه تصرف عدوانی حقوقی توسط وکیل رفع تصرف عدوانی از جانب خواهان تنظیم میشود،باید حتما شرایط ذکر شده برای اثبات سابقه تصرف خواهان در مال غیر منقول نیز به صورت مستند، ارائه شود. برای دریافت مشاوره و اطلاعات بیشتر با وکلای ما در گروه وکلای مشفق در تماس باشید.

تصرف عدوانی در ملک مشاع

براساس ماده ۱۶۷ قانون‌ آیین دادرسی مدنی، اگر دو یا چند نفر، ملکی را استفاده کنند و بعدها و به مرور زمان، در مورد نحوه استفاده از زمین برای همدیگر مزاحمت و ممانعت ایجاد کنند، در این صورت یک دعوای تصرف عدوانی به وقوع پیوسته و باید مورد رسیدگی قرار گیرد.

رد اتهام تصرف عدوانی

به عنوان یک قاعده ی کلی شما باید به این موضوع توجه داشته باشید که تصرف عدوانی کاملا غیر قانونی است و در قانون مجازات نیز برای ان ضمانت اجرایی مشخص شده است. بنابراین رد اتهام تصرف عدوانی در چنین مواقعی جز مسائل حیاتی و سرنوشت سازی برای افراد میباشد.

در چنین مواقعی پیشنهاد میشود که از یک وکیل تصرف عدوانی با تجربه و متخصص کمک بگیرید تا بتوانید عدم ارتکاب جرم تصرف عدوانی را در مراحل مختلف دادرسی قانونی به اثبات برسانید.

مهلت شکایت تصرف عدوانی

بر اساس نظر اداره کل حقوقی قوه قضاییه ماده 690 قانون مجازات اسلامی از منظر مهلت و مدت شکایت، محدودیت مقید در قانون اصلاح جلوگیری از تصرف عدوانی سال 1352 وجود ندارد و اعمال هر کدام از قوانین به نحوه شکایت شاکی مرتبط است. اگر شاکی دعوی تصرف عدوانی را با درخواست تعقیب کیفری نیاورده باشد بر اساس قانون سال 1352 عمل می کنند و چنانچه همراه با درخواست تعقیب کیفری آورده باشد ماده 690 قانون مجازات اسلامی مورد اجرا قرار می گیرد.