نحوه مطالبه حق زارعانه ( حق ریشه )

آیا تاکنون در مورد مسئله ی حقوقی حق ریشه یا حق زارعانه چیزی شنیده اید؟ در تعریف حق زارعانه می توان گفت که این حق معمولا به فعالیت های زراعی تعلق می‌گیرد. یکی از نام های دیگری که میتوان آن را هم معنی حق زارعانه در قانون دانست، حق ریشه میباشد. این حق اصولا در قوانین مختلف و عرف محلی دارای اسامی گوناگونی می باشد، مانند: حق تبر زنی، حق گلوبندی، حق نسق و…….

در پاسخ به سوال حق ریشه چیست؟ میتوان گفت که حق ریشه در زمین کشاورزی اصولا همان مالی است که طبق قانون باید از جانب مالک به زارع تعلق گیرد. این حق اصولا به دلیل فعالیت های طولانی و مستمر زارع بوجود می آید. هنگامی که زارع در ملک مزروعی مشغول کار و فعالیت می‌‌‌شود و برای ایجاد مرغوبیت و بقای آن تلاش می کند. اصولا در اثر یکی از عقود زراعی همانند مزارعه و اجاره و یا اذن مستقیم مالک زمین میتواند حق ریشه را بدست آورد.

بنابراین به عنوان یک قاعده ی کلی می توان گفت که این حق ممکن است صراحتا در عقد منعقد شده ذکر شده باشد و یا آنکه به عنوان یک شرط ضمنی از عرف مورد اقتباس قرار گیرد. در بسیاری از موارد دیده می‌شود که به دلایل مختلف، این حق ممکن است در برخی از مواقع مورد تضییع قرار گیرد و یا به آن توجه نمود که در چنین حالتی وکیل حق زارعانه می تواند برای احقاق حقوق افراد از طریق مراجع قضایی اقدام نماید.

یکی از شرایط اساسی و مهمی که حتما باید برای تحقق یابی حق ریشه وجود داشته باشد آن است که مالک با اذن و اراده ی خود از زارع خواسته باشد تا در زمین او مشغول فعالیت شود و این کار با اطلاع و آگاهی مالک انجام گیرد.

حق ریشه در عرف و در قانون

حقیقت آن است که بر خلاف نظریات بسیاری از افراد، حق ریشه مسئله ای می باشد که هم مورد قبول قانون است و هم در عرف مورد پذیرش قرار گرفته است. موضوع حق زارعانه تا جایی اهمیت دارد که حتی در ماده 31 قانون ثبت و در تبصره 2 ماده 5 قانون نحوه خرید و تملک اراضی نیز به آن اشاره شده است و بعد از انقلاب اسلامی نیز این موضوع کاملا به رسمیت شناخته شده و در برنامه های عمومی و عمرانی و نظامی نیز کاملا مورد توجه قرار میگیرد.

یکی از مهمترین نکاتی که باید به آن توجه داشته باشید آن است که حق ریشه تنها به زارعین صاحب نسق تعلق میگیرد و در هیچ حالتی به کارگران معمولی و یا زارعین خوش نشین و عادی تعلق نمی‌گیرد. ناگفته نماند که حق زارعانه اصولا در املاک کسانی باید به صاحبین نسق تعلق یابد که خود مالک در زمین مشغول کار نباشد و زارع دیگری در این زمین شاغل باشد.

بر اساس آرای وحدت رویه، میتوان حق ریشه را در موارد زیر موجب صحت معامله دانست:

• اراضی موات
• اراضی بایر
• مراتع و جنگلها
• در سایر اراضی مشمول اصلاحات ارضی و…..

در مواردی که ملک مذکور بنا به هر دلیلی از مالکیت شخص اول خارج شود و یا آنکه به مصادره و تملک دولت درآیند و یا مسائل دیگری باعث شوند تا ملک مذکور از ید مالک اصلی و اولیه خارج گردد، مطالبه حق ریشه باید از نهاد تملیک کننده صورت گیرد.

به دلیل آن که مطالبه حق ریشه جز مسائل تخصصی و حرفه ای به حساب می آید، افراد باید در نظر داشته باشند که کمک گرفتن و مشورت کردن با یک وکیل متخصص و حرفه ای بسیار مهم است و جز موارد الزامی محسوب می‎‌شود.

یکی از مهمترین نکات در تمام موارد حقوقی، نحوه تنظیم یک دادخواست حق ریشه است که توسط وکلای گروه مشفق انجام می‌شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر با وکیل کاشان در تماس باشید.

حق زارعانه چگونه محاسبه میشود؟

مسلما یکی از مهم ترین و اساسی ترین سوال هایی که ممکن است برای بسیاری از افراد پیش آید آن می باشد که حق ریشه چگونه محاسبه می شود؟ در رابطه با پاسخ به این سوال باید به این نکته اشاره کرد که در مواردی که زارع و مالک در حین عقد قرارداد با یکدیگر توافق کنند که چگونه حق ریشه را تعیین کنند و ملاکی را برای آن نیز مشخص کنند، رسیدگی به چنین پرونده هایی در محاکم قضایی بسیار راحت تر خواهد بود و چالش کمتری را نیز در پی خواهد داشت.

در مواردی که در حین عقد، نحوه محاسبه حق ریشه مشخص نشود و مالک و زارع نیز در مورد آن توافق خاصی نداشته باشند ، مرجع قضایی بر اساس ملاک های قانونی اقدام به صدور حکم و تعیین حق ریشه می نماید. زارع میتواند برای تعیین میزان حق ریشه و شکایت برای احقاق حقوق خود به دادگاه و مرجع قضایی که محل سکونت خود و یا مالک است مراجعه نماید. بنابراین در مرحله ی اول باید کارشناس برای ارزیابی ملاک های تعیین حق نسق که به موارد زیر تقسیم می شوند، اقدام می نماید:

1. مدت زمانیکه زارع در ملک حضور داشته است.
2. اعمال و فعالیت هایی که زارع در ملک انجام داده است.
3. مطلوب بودن اثرات کارهای زارع بر نتیجه ی نهایی ملک مذکور.
4. مقدار هزینه ای که زارع در ملک خرج کرده است.
5. فعالیت های زارع باعث شده است تا چه مقدار بر قیمت اصل ملک افزوده شود.

چگونگی انتقال

در برخی از مواقع این سوال برای بسیاری از افراد پیش می آید که چگونه میتوان حق ریشه را انتقال داد و یا آنکه اصلا این امکان وجود دارد که بتوان حق زارعانه مستاجر را انتقال داد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که یکی از ویژگی های بسیار مهم حق ریشه آن است که قابلیت نقل و انتقال دارد و زارع میتواند این حق را به افراد دیگر انتقال دهد و یا در طی قراردادی آن را به فروش رساند. توجه داشته باشید که چیزی به نام حق ریشه مستاجر وجود ندارد و مستاجر این اختیار قانونی را ندارد تا برای دریافت حق زارعانه اقدام نماید. تنها در مواردی این حق از زارع سلب میگردد که قبل از نقل و انتقال حق نسق، آن را از خودش سلب کرده باشد و این کار را کاملا ارادی و با اختیار خود، بدون هیچگونه جبر و اجباری انجام داده باشد.