برخی اوقات طرفین یک دعوا، به‌ویژه دعواهای مالی تمایلی ندارند که حل دعوا را به مراجع قضایی واگذار کنند و وارد پروسه دادرسی شوند بلکه در دعوای خود از داور استفاده می کنند. داوری که انتخاب می‌کنند، باید بر اساس قانون دارای شرایطی باشد و آرایی که صادر می شود قابل تجدیدنظر یا واخواهی نیست بلکه برای ابطال رای داوری باید مراجع قضایی بر اساس مواد قانونی تصمیم بگیرند. در ادامه با وکیل ابطال رای داوری همراه باشید تا این موضوع را بیشتر بررسی کنیم.
ویژگی های رای داور
- قابلیت بلا اثر شدن
- اصل فراغت از رسیدگی
- موجه و مستدل بودن
- اصل نسبی بودن آرای داوری
- اصل قابل استناد بودن آرای داوری در برابر اشخاص ثالث
- اصل نسبی بودن آرای داوری
یکی از ویژگی های مهم دیگر، توافق طرفین است. اگر اصحاب دعوا خارج از آن به توافق برسند، رای داور باطل می شود. نکته دیگر این است که داور حق تغییر رای صادره را ندارد.
چه افرادی نمیتوانند داوری انجام دهند؟
در قانون آیین دادرسی مدنی، تعیین تعدادی از افراد به عنوان داور هم از طرف قاضی دادگاه و هم از طرف اصحاب دعوا ممنوع شده است. پنج دسته از افراد بر اساس ماده های قانونی 466، 469 و 470 آیین دادرسی مدنی به طور کل از داوری ممنوع شده اند و هیچ فردی نمی تواند این افراد را انتخاب کند. چنین افرادی اگر هم به عنوان داور انتخاب شوند، آرای آنها باطل است.
8 دسته از افراد هم هستند که بنابر قانون دادگاه نمی تواند آنها را به عنوان داور انتخاب کند مگر اینکه رضایت طرفین در میان باشد در صورتی که هر دو طرف رضایت داشته باشند این افراد به عنوان داور انتخاب می شوند.
دادگاه نمی تواند اشخاص زیر را به سمت داور معین نماید مگر با تراضی طرفین :
1- کسانی که سن آنان کمتر از بیست و پنج سال تمام باشد.
2- کسانی که در دعوا ذی نفع باشند.
3- کسانی که با یکی از اصحاب دعوا قرابت سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم داشته باشند.
4- کسانی که قیم یا کفیل یا وکیل یا مباشر امور یکی از اصحاب دعوا می باشند یا یکی از اصحاب دعوا مباشر امور آنان باشد.
5- کسانی که خود یا همسرانشان وارث یکی از اصحاب دعوا باشند.
6- کسانی که با یکی از اصحاب دعوا یا با اشخاصی که قرابت نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم با یکی از اصحاب دعوا دارند، درگذشته یا حال دادرسی کیفری داشته باشند.
7- کسانی که خود یا همسرانشان و یا یکی از اقربای سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم او بایکی از اصحاب دعوا یا زوجه و یا یکی از اقربای نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم او دادرسی مدنی دارند.
8- کارمندان دولت در حوزه ماموریت آنان.
ماده 469 قانون آیین دادرسی مدنی
افرادی که اهلیت قانونی ندارد، افرادی که با حکم دادگاه از داوری منع شده اند نیز حق داوری ندارند.
اشخاص زیر را هر چند با تراضی نمی توان به عنوان داور انتخاب نمود :
1- اشخاصی که فاقد اهلیت قانونی هستند.
2- اشخاصی که به موجب حکم قطعی دادگاه و یا دراثر آن از داوری محروم شده اند.
ماده 466 قانون آیین دادرسی مدنی
تمامی قضات و کارکنان محاکم قضایی حتی با رضایت طرفین هم نمی توانند داوری انجام دهند.
کلیه قضات و کارمندان اداری شاغل در محاکم قضایی نمی توانند داوری نمایند هرچند با تراضی طرفین باشد.
ماده 470 قانون آیین دادرسی مدنی
شرایط رای
مواردی که در رای داوری باید درج شود به دو دسته اجباری و اختیاری تقسیم می‌شود.
موارد اجباری
نام و نشانی طرفین
برای اینکه مشخص شود رای مربوط به چه کسانی است، لازم است در رای داوری مشخصات طرفین از جمله نام و نشانی نوشته شود و اگر شخص سومی نیز در دعوا نقش داشت باید نام او نیز درج شود.
مبانی رای
ذکر شیوه ای که داور بر اساس آن رای قطعی را صادر کرده است نیز اجباری است.
سایر مواردی که درج آنها الزامی است، شامل موارد زیر است:
- خواسته دعوا
- ادعاها و دفاعیات
- نام و امضای داوران
- نوشتن حد نصاب در صدور رای
- کتبی بودن
موارد اختیاری
مواردی همچون، ذکر تاریخ صدور رای، اشاره به موافقتنامه، یادآوری تخصص داوران و محل داوری محتویاتی است که ذکر آنها اختیاری است.
مهلت زمان صدور رای
اگر اصحاب دعوا درباره مهلت داوری توافق نکرده باشند بر اساس ماده 484 مدت آن 90 روز است. اگر آرای داوری بعد از مهلت مقرر صادر شود باطل و قابلیت اجرا ندارد.
در صورتی که اصحاب دعوا با همدیگر به توافق نرسند داور دعوا به مدت سه ماه وقت دارد تا رای خود را در مورد دعوا صادر کند اگر رای بعد از مدت تعیین شده صادر شده باشد در صورتی که طرفین آن را نپذیرند از اعتبار خارج است.
ابطال رای داوری چگونه اتفاق می افتد؟
با اهمیت ترین بخش این موضوع ابطال رای داوری و شرایط پیرامون آن است. قبل از آنکه به ادامه بحث بپردازیم، پیشنهاد میکنیم اگر درگیر این نوع پرونده هستید، حتما با وکیل ابطال رای داوری مشورت کنید. گروه وکلای مشفق با وکلای مجرب آماده ارائه مشاوره تخصصی به شما می‌باشد.
در قوانین کشور مواردی برای ابطال تعریف شده است. اما قانونگذار برخلاف آرای دادگاه فرجام خواهی، تجدیدنظر خواهی و واخواهی، در مورد رای داور پیش بینی نکرده است و خواهان تنها می تواند تقاضای ابطال آن را داشته باشد. حد اختیار داور توسط اصحاب دعوا در موافقتنامه مشخص می شود.
برای ابطال رای داوری استناد به ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی کافی است و بر اساس مواردی که در این ماده بیان شده است، رای داوری باطل و قدرت اجرایی نخواهد داشت. نکته حائز اهمیت در ابطال توجه به مهلت قانونی اعتراض است.
رای داوری در موارد زیر باطل است و قابلیت اجرایی ندارد :
1- رای صادره مخالف با قوانین موجد حق باشد.
2- داور نسبت به مطلبی که موضوع داوری نبوده رای صادر کرده است.
3- داور خارج ازحدود اختیار خود رای صادر نموده باشد. دراین صورت فقط آن قسمت از رای که خارج از اختیارات داور است ابطال می گردد.
4- رای داور پس از انقضای مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد.
5- رای داور با انچه در دفتر املاک یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و دارای اعتبار قانونی است مخالف باشد.
6- رای به وسیله داورانی صادرشده که مجاز به صدور رای نبوده اند.
8- قرارداد رجوع به داوری بی اعتبار بوده باشد.
ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی
مهلت درخواست ابطال
از روزی که رای داور ابلاغ شود اصحاب دعوا می توانند ظرف مدت 20 روز در دادگاه صالحه درخواست ابطال رای دادگاه را بدهند. اما هر کدام از طرفین دعوا در خارج از کشور اقامت داشتند 2 ماه بعد از ابلاغ رای داور برای درخواست ابطال فرصت دارند. اگر فردی عذر موجه داشته باشد زمان تعیین شده از زمان عذر برای او محاسبه می شود.
نحوه تقاضای ابطال
از آنجایکه که قانونگذار مردم را به استفاده از آرای داور برای حل مشکلات تشویق می کند و قصد ندارد موارد مربوط به این بحث را به قانون آیین دادرسی مدنی بسپارد، از این رو نیازی به دادخواست ابطال رای داوری نیست. حتی اگر درخواست ابطال در فرم دادخواست تنظیم شود، بازهم درخواست تلقی می شود و آثار دادخواست را نخواهد داشت.
هرگاه یکی از طرفین بعد از صدور رای تا پایان مهلت اعتراض به شرایط قانونی رای معترض باشند می توانند درخواست ابطال رای دادگاه را تقدیم دادگاه نمایند.
مرجع صالح برای درخواست ابطال داوری
- اگر دادگاه دعوا را به داوری ارجاع داده باشد، تنها این دادگاه می تواند به دعوای ابطال رای داوری رسیدگی کند.
- اگر دعوا توسط دادگاه تجدیدنظر به داوری داده شود، همان دادگاه صلاحیت رسیدگی به ابطال آن را دارد.
- اگر دعوا خارج از دادگاه به داوری داده شده باشد مرجع صالح دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را داشته باشد.
اثر ابطال رای داوری شامل چه مواردی است؟
- اگر ابطال داوری در مواردی غیر از معتبر نبودن قرارداد باطل شود، مفاد قرارداد به قوت خود باقی است.
- اگر طرفی که به رای داوری اعتراض دارد، بتواند بر اساس موارد مندرج در قانون ثابت کند که رای فاقد اعتبار است، دادگاه آن را باطل و از اجرای آن خودداری می کند، اما قرارداد داوری باطل نمی شود و فقط رای باطل می شود.
- اگر رای باطل شود، طرفین می توانند مجددا به داور مراجعه کنند.
- اگر قرارداد داوری باطل شود، دیگر امکان رجوع به داور امکان پذیر نخواهد بود.
- در رویه حقوقی که در کشور حاکم است؛ ابطال و بطلان رای داوری تفاوتی باهم ندارند اما بیشتر از عنوان ابطال رای داوری استفاده می کنند.
هزینه دادرسی
طبق نظریه اداره کل حقوقی قوه قضائیه، این دعوا غیرمالی است و هزینه دادرسی ابطال آن نیز طبق مقررات مربوط به دعواهای غیر مالی محاسبه می شود. برای محاسبات حقوقی میتوانید از منوی سایت این مورد را انتخاب کنید.
فوت یکی از طرفین و تاثیر آن
هر زمان یکی از طرفین دعوا قبل از صدور رای داوری فوت کند، کلا داوری از بین می رود. اگر بعد از صدور یکی از طرفین فوت کنند تاثیری در رای ندارد و رای با طرفیت وارث قابل اجرا است.
در موارد زیر داوری از بین می رود :
1- با تراضی کتبی طرفین دعوا.
2- با فوت یا حجر یکی از طرفین دعوا.
ماده 481 قانون آیین دادرسی مدنی
با این حال هرگاه قبل از صدور رای داوری یکی از طرفین یا هر دو فوت کنند یا محجور شوند، به صراحت بند 2 از ماده 481 قانون مذکور از بین می رود، زیرا قرارداد داوری از جهتی به عنوان یک قرارداد جایز تلقی شده است.
نقش دادگاه در رای داوری
هر کس به داوری مراجعه کند، باید به دادگستری جهت اجرای رای متوسل شود. مقررات ماده 488 و ما بعد آن از قانون آیین دادرسی مدنی، فرصتی را برای محکوم علیه رای داوری پیش آورده که بتواند از مراحل بدوی و تجدیدنظر دادرسی در دادگستری هم بهره‌مند شود. پس اگر دادگاه ها مجاز باشند که مبسوط الید بر آراء داوری، نظارت قضایی خود را اعمال کنند دیری نمی یابد که داوری به عنوان نهادی متروک در سیستم قضایی کشور کنار گذاشته شود.
به نظر می رسد که دادگاه در بررسی رای داور نباید از رسیدگی به امور حکمی فراتر رود. همین که ظاهر رای بدون اشکال قانونی باشد، کفایت میکند که مورد تایید دادگاه قرار گیرد؛ هم چنان که دیوان عالی کشور نسبت به آراء دادگاه ها رسیدگی شکلی می کند.
به هر حال از آن جا که رای داوری را باید دادگستری به مرحله اجرا درآورد و دادگستری هم نباید مجری آراء خلاف قانون باشد و بلکه نمی تواند آرا غیر قابل اجرا را نیز به مرحله اجرا در آورد، پس باید میان آن دسته از آرای داوری که غیر قابل اجرا یا محکوم بطلان هستند از یک سو آرایی که ذاتا باطل نیستند و بلکه به خاطر رعایت حقی که مربوط به اصحاب دعوی است و قابل ابطال اند، از سوی دیگر قائل به تفکیک شد. باید بین موارد بطلان ذاتی یا مطلق و موارد بطلان نسبی فرق گذاشت.
وکیل ابطال رای داوری
از آنجایکه گاها داوران تخصصی در مسائل حقوقی ندارند ممکن است آرای صادر مغایر با مسائل حقوقی باشد و شرایط لازم در آن رعایت نشده باشد به همین دلیل برای احقاق حق می توان از تجربه وکلا بهره برد. درخواست و اثبات ابطال رای داوری یکی از امورات پیچیده است که برای رسیدن به نتیجه در این موضوع نیاز به مشورت با وکیل است. وکلای که در این حوزه مهارت و تجربه کافی دارند در این زمینه به بهترین نحو می توانند از حقوق موکل خود دفاع کنند.
گروه وکلای مشفق با وکیل ابطال رای داوری در خدمت شماست تا با بررسی دقیق پرونده، شما را راهنمایی کند.
سلام اگر در قراردادی وجه التزام سنگینی تعریف شده باشد وطرفین هر گونه دعوی را به داور اختصاص داده باشند وقید شده که حکم داور قطعی ولازم اجراست در صورتی که داور حکم به محکومیت خوانده داده باشد با بت عدم انجام تعهد ووجه التزام
سوال ایا دادگاه می تواند رای داوری در این مورد ابطال کند ممنونم
سلام.
رای داوری در صورت وجود شرایط قابل ابطال هست.
با سلام . اگر داور تعیین شده قبلا غرض شخصی بایکی از طرفین درخواست داوری داشته باشد و طرف نیز از این موضوع بی اطلاع باشد و بعد از صدور رای این غرض شخصی نزد کسی بازگو شود که کینه چند ساله را با این قضیه تسویه کردم باز هم رای داوری قابلیت اجرایی دارد