تسلیط ید ( وضع ید ) چیست؟ نکات مهم که باید بدانید

یکی از محترم ترین امتیازات در علم حقوق حقی است که یک فرد بر مال خود به عنوان مالک دارد. در عالم واقع افراد نسبت به اموال و املاکی که متعلق به آنهاست دارای حقی هستند به عنوان حق مالکیت که گاهی در مورد آن بین افراد اختلاف ایجاد می شود؛ به این ترتیب که ممکن است افراد مختلفی نسبت به یک مال ادعای مالکیت کنند. با طرح چنین دعاوی در دادگاه هر کدام از طرفین که بتواند دلایل و مدارک کامل تری ارائه کند بر مال موضوع دعوا مسلط خواهد شد که در دانش حقوقی به آن تسلیط ید یا وضع ید گفته می شود که در ادامه به طور مفصل به آن خواهیم پرداخت.

اصل تسلیط ید

تسلیط ید یا وضع ید که به آن اصل قاعده ید هم گفته می شود، یکی از قواعد فقهی می باشد و به معنای این است که مالک در اموال خود، حق هر گونه تصرف و دخالتی را تا آنجا که مخل حقوق دیگری نباشد را دارد. به عبارت دیگر طبق این قاعده هر تصرفی که توسط قانون گذار در مالی منع نشده باشد، جایز است.

در قانون مدنی نیز به این قاعده فقهی اشاره شده است و در ماده 30 این قانون مقرر شده است که:

هر مالکی نسبت به مایملک خود حق همه گونه تصرف و انتفاع دارد مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد.

ماده 30 قانون مدنی

البته حمایت قانون گذار شامل مالکی می شود که به صورت مشروع و قانونی مالی را در تسلط خود داشته باشد و نسبت به مالکیت های غاصبانه و غیر قانونی اصل تسلیط بر قرار نخواهد بود.

دقت داشته باشید که قاعده وضع ید صرفا درباره شخصی که سند مالکیت به نام اوست جاری نیست بلکه مواردی وجود دارد که ضمن آن، مالک به دیگری اجازه تصرف و در اختیار داشتن مالی را می دهد. در این حالت نیز شخصی که از طرف مالک اجازه تصرف در مال را دارد و به طور قانونی در آن دخالت دارد نیز شامل اصل تسلیط می شود.

دعوای وضع ید یا تسلیط ید

دعوای وضع ید یا تسلیط ید از انواع دعاوی مالی است که هدف اصلی از طرح آن در اختیار گرفتن مال موضوع دعواست؛ بنابراین دعوای وضع ید زمانی مطرح می شود که شخصی به صورت قانونی و مشروع مالی را در اختیار دارد به این ترتیب که یا مالک آن مال است و یا اینکه از جانب مالک اجازه استفاده و تصرف دارد.

حال تصور کنید این اختیار یا مالکیت از سوی فردی مورد خدشه قرار بگیرد و اختیار و تصرف دارنده مال مورد تردید قرار بگیرد. در اینجا کسی که مال در اختیار اوست می تواند اقدام به اقامه دعوای وضع ید یا تسلیط ید بنماید. در صورتی که در رابطه با این موضوع نیاز به مشاوره حقوقی دارید، هم اکنون با وکلای ما در تماس باشید.

وضع ید بر مال مشاع

همانطور که می دانید مال مشاع مالی است که در مالکیت چند نفر می باشد به این معنی که تمام مالکین مشاع در تمام ملک سهم خواهند داشت. در صورتی که مالکیت مشاع مشروع و قانونی باشد اصل تسلیط در مورد تمامی مالکین قابل اعمال است.

به عبارت دیگر وضع ید بر مال مشاع به این موضوع اشاره دارد که همه مالکین حق استفاده و تصرف ملک را دارند. دعوای تسلیط ید در مورد اموال مشاع نیز قابلیت طرح دارد. البته طبق رویه اصولا در مال مشاع با توجه به حقوق سایر مالکین، قبل از افراز ملک دعوای تسلیط ید قابل استماع نمی باشد.

تفاوت خلع ید و تسلیط ید

همانطور که گفته شد تسلیط ید یعنی اثبات در اختیار داشتن مالی به صورت قانونی مشروع که در مقابل آن خلع ید قرار دارد. با اینکه خلع ید و تسلیط ید هر دو در دسته دعاوی مالی هستند اما تفاوت های بسیار مهمی نیز دارند؛ از جمله اینکه دعاوی خلع ید صرفا در مورد اموال غیر منقول طرح می شود در حالیکه تسلیط ید هم در مورد اموال منقول و هم اموال غیر منقول کاربرد دارد.

برخلاف دعوای تسلیط ید که برای اثبات مالکیت در مالی اقامه می شود، دعوای خلع ید زمانی طرح می شود که فردی مال دیگری را بدون اجازه قانونی مالک تصرف کرده است و مالک قصد اخراج او از ملک را دارد.

تفاوت مهم دیگری که بین وضع ید و خلع ید وجود دارد نیز این است که دعوای خلع ید تنها از جانب شخصی قابل طرح است که سند مالکیت ملک به نام او باشد و سایر افراد از اقامه چنین دعوایی منع قانونی دارند، در مقابل دعوای وضع ید هم توسط مالک و هم توسط متصرف قانونی ملک قابل اقامه در محاکم می باشد.