افراد حقیقی یا حقوقی می‌توانند شکایت‌های خود را از طریق سامانه‌هایی همچون «adliran» ثبت کنند؛ این شکایت‌ها توسط دادگاه‌های عمومی مورد بررسی قرار می‌گیرند و باتوجه‌به احکام و روند قانونی، حکم نهایی صادر می‌شود؛ اما اگر فرد یا نهادی نسبت به احکام صادره شکایت داشته باشد، باید چگونه اعتراض خود را ثبت کند؟ آیا می‌توان از مأموران اجرای احکام شکایت کرد؟ نحوه ثبت شکایت و اعتراض به مراجع قضایی چگونه صورت می‌گیرد؟ برای پاسخ به‌تمامی این سؤالات باید اطلاعات خود را درباره دیوان عدالت اداری کشور بیشتر کنید و آن را بهتر بشناسید. ما در این مقاله به هر آنچه که شما برای شناخت کامل این دیوان نیاز دارید اشاره کردیم. برای کسب اطلاعات کامل درباره این نهاد قضایی تا انتهای مقاله ما را همراهی کنید.
دیوان عدالت اداری چیست؟
دیوان عدالت اداری یکی از نهادهای رسمی قضایی در کشور بوده که به‌منظور رسیدگی به اعتراضات، شکایات و دادخواهی‌های عموم مردم نسبت به نهادهای زیر مجموعه قوه قضائیه تأسیس شده است. طبق اصل 173 قانون اساسی، دیوان عدالت موظف بوده که به احقاق حقوق اشخاص حقوقی و حقیقی بپردازد.
به عبارت ساده‌تر دیوان عدالت نهادی است که به شکایت‌های مردم از مأموران اجرا احکام، ضابطین قضایی، آیین‌نامه‌ها یا واحدهای دولتی و… رسیدگی می‌کند. دیوان عدالت به‌عنوان یک مرجع قضایی رسمی در شهر تهران واقع شده است؛ اما نیازی نیست که برای ثبت شکایت خود در این دیوان به تهران بروید. میتوانید از طریق سامانه ساجد نسبت به ثبت شکایت خود اقدام فرمایید. این سامانه در سال 1397 و در جهت رفاه هر چه بیشتر ساکنان شهرستان‌ها راه‌اندازی شده و به ثبت شکایات در زمینه‌های زیر می‌پردازد:
- درخواست‌های تجدیدنظر
- دادخواست‌های اعاده دادرسی
- ثبت درخواست‌های مربوط به رسیدگی تعارض آرا در شعب مختلف
- دادخواست‌های اعتراض و ورود ثالث
از طریق این سامانه میتوانید پرونده خود را پیگیری کنید و به ارسال نامه‌ها و لوایح لازم بپردازید.
وظایف دیوان عدالت اداری چیست؟
در ابتدای امر باید گفت که هدف از تشکیل این دیوان، ایجاد یک عدالت عمومی است؛ به عبارت ساده‌تر تفاوتی ندارد که در زمره افراد عادی یا ضابطین اجرای احکام قوه قضائیه باشید؛ قانون برای همه افراد یکسان است. طبق اصل 173 قانون اساسی کشور، این دیوان برای رسیدگی به شکایات و اعتراضات مردم نسبت به واحدهای دولتی، آیین‌نامه‌ها و ضابطین اجرای قوانین همچون مأموران تأسیس شده که تمامی فعالیت‌های خود را زیر نظر قوه قضائیه انجام می‌دهد.
دیوان عدالت اداری به‌پاس فعالیت خود یکی از حیاتی‌ترین نهادهای قضایی کشور به‌شمار آمده و تمامی پرونده‌های ارجاع داده شده به آن در سریع‌ترین زمان مورد بررسی قرار می‌گیرند.
دیوان عدالت اداری به چه شکایت‌هایی رسیدگی می‌کند؟
دیوان عدالت نسبت به احقاق حق افراد در دستگاه‌ها و ادارات دولتی مطابق قانون اقدام می‌کند. برای مثال اگر فردی طی یک بازه زمانی در سازمانی دولتی مشغول به کار باشد، اما آن نهاد در پرداخت حق بیمه او کوتاهی کند، دیوان عدالت نسبت به احقاق حق وی انجام‌وظیفه می‌کند. به‌طورکلی می‌توان گفت که شکایت‌های رسیدگی شده در دیوان عدالت در 4 دسته‌بندی کلی زیر جای می‌گیرند:
رسیدگی و ثبت شکایات مردم نسبت به آرا صادر شده از مراجع شبه قضایی
مراجع شبه قضایی به مراجعی گفته می‌شود که زیر نظر قوه مجریه و با نظارت قوه قضاییه در موارد مربوط به خود نسبت به صدور حکم نهایی اقدام می‌کنند. از جمله مهم‌ترین این مراجع شبه قضایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اتحادیه‌های صنفی
- شعبه‌های حقوقی تحقیقی اداره اوقاف
- کمیسیون کفالت نظام‌وظیفه
- مراجع رسیدگی به شکایت‌های کارفرمایان سازمان تأمین اجتماعی
- هیئت حل اختلاف ثبت‌احوال
- هیئت حل اختلاف امور گمرکی
- مراجع حل اختلافات مالیاتی
- هیئت نظارت بر مطبوعات
یکی از مهم‌ترین وظایف این دیوان رسیدگی به شکایت‌هایی بوده که مردم در اعتراض به آرا صادر شده از این مراجع به ثبت رسانده‌اند.
رسیدگی به شکایت‌ها علیه مقررات دولتی
اگر به یکی از مشکلات زیر برخوردید، میتوانید شکایت خود را از طریق دیوان عدالت پیگیری کنید:
- نهادها و ارگان‌های دولتی تصمیم‌هایی اتخاذ کنند که بر خلاف‌شرع و قانون کشور است.
- اگر سازمانی نسبت به سو استفاده از اختیارات خود اقدام کرده باشد.
- اگر فرد، نهاد یا سازمانی از انجام وظایف خود سر باز زده باشد.
اگر به این مشکلات برخوردید، میتوانید با استناد به ماده 12 قانون نسبت به ثبت شکایت خود در دیوان عدالت اقدام فرمایید.
بررسی شکایت‌های مربوط به استخدام‌های دولتی
در بسیاری از موارد شاهد پایمال‌شدن حق افراد در زمینه‌هایی همچون حق اشتغال، حق مأموریت، ترفیع، مرخصی، بازخرید و… در نهادهای دولتی هستیم. اگر با یکی از این موارد مواجه شدید، میتوانید با استناد به ماده 10 قانون بند سوم، نسبت به ثبت شکایت خود در دیوان عدالت اقدام فرمایید.
بررسی شکایت‌های مربوط به اقدامات نهادهای دولتی و مامورهای آن‌ها
یکی دیگر از مهم‌ترین وظایف دیوان عدالت کشور رسیدگی به شکایت‌ها علیه مأموران اداره‌های دولتی است. از جمله این اداره‌ها می‌توان به سازمان تأمین اجتماعی، شهرداری‌ها، نهادهای انقلابی و وزارت‌خانه‌ها اشاره کرد. اگر یکی از ضابطین این ادارات یا مأموران اجرای احکام وظیفه خود را به‌درستی انجام ندهند، میتوانید با استناد به ماده 10 قانون بند 1 نسبت به ثبت شکایت خود اقدام فرمایید.
نحوه ثبت شکایت در دیوان عدالت اداری چگونه است؟
برای ثبت شکایت در این دیوان باید دادخواستی جامع را تنظیم کرده و آن را در محضر دیوان عدالت تسلیم کنید. لازم به ذکر بوده نیازی نیست برای ثبت شکایت خود به تهران بروید. میتوانید از طریق ایمیل دیوان، پست یا ثبت شکایت در سایت دیوان عدالت، دادخواست خود را تسلیم کنید؛ اما تفاوت مهم رسیدگی به شکایت در دیوان عدالت در مقایسه با دیگر مراجع احکام چیست؟
برای رسیدگی به شکایت و پیشبرد پرونده هیچ نیازی به حضور فیزیکی طرفین دعوا در جلسات دادرسی نیست؛ اما اگر نیاز باشد، این دیوان نسبت به دعوت طرفین باهدف ارائه توضیحات تکمیلی دعوت به عمل می‌آورد. هزینه این دادرسی بسیار پایین بوده و تشریفات زیادی برای رسیدگی به پرونده‌ها و شکایت‌ها وجود ندارد.
بعد از بررسی پرونده و اثبات تضییع حق فرد شاکی، حکم صادر شده از نهادهای دولتی، مراجع شبه قضایی و… لغو شده و با افراد مربوطه برخورد خواهد شد. نحوه برخورد و احکام صادر شده در این زمینه را در بخش‌های بعدی بیشتر توضیح خواهیم داد.
دستور موقت دیوان عدالت اداری به چه معنا است؟
یکی از مهم‌ترین اقدامات دیوان عدالت صدور دستور موقت است. اگر شاکی مدعی شود که اجرا آرا قطعی مراجع شبه قضایی، نهادهای دولتی و… موجب به‌بارآمدن خسارت‌های جبران‌ناپذیری می‌شود، دیوان عدالت نسبت به صدور دستور موقت اقدام می‌کند. دستور موقت می‌تواند روند اجرا احکام صادره از نهادهای نام‌برده را تا زمان صدور حکم قطعی دیوان معلق کند.
اجرای احکام دیوان عدالت اداری چگونه است؟
پس از بررسی کامل دادخواست‌های اشخاص شاکی، دیوان عدالت نسبت به صدور حکم نهایی و قطعی اقدام می‌کند. نهاد مربوطه بعد از دریافت حکم مکلف است که آن را در سریع‌ترین زمان ممکن به انجام برساند. در راستا نظارت هرچه بیشتر بر روند اجرا احکام دیوان اداری، شعبه‌هایی تحت عنوان شعب اجرای احکام در شهرهای مختلف بازگشایی شده است.
در شعب اجرای احکام یک کادر اداری اعم از کارمندان، مدیر دفتر و دادرس اجرای احکام وجود دارد. پس از صدور رأی نهایی، علاوه بر ابلاغ آن به محکوم علیه، یک نسخه کامل از پرونده نیز برای شعبه اجرای احکام شهر مربوطه فرستاده می‌شود. محکوم علیه به مدت یک ماه فرصت دارد تا حکم قطعی دیوان عدالت اداری را اجرا یا نسبت به جلب رضایت شاکی اقدام کند. درصورتی‌که هیچ‌کدام از اقدامات نام‌برده را انجام ندهد، فرد قانون‌شکن به جبران خسارت وارده و 5 سال انفصال از خدمات دولتی محکوم می‌شود.
جالب است بدانید که می‌توان به احکام صادر شده در این دیوان نیز همچون دیگر نهادهای قضایی کشور اعتراض کرد. احکام صادر شده در این نهاد قابلیت تجدیدنظر دارند و شاکی‌های مقیم ایران تا 20 روز بعد از صدور رأی زمان دارند تا دادخواست تجدیدنظر خود را ثبت کنند؛ این بازه زمانی برای افرادی که خارج از کشور هستند 2 ماه در نظر گرفته شده است.
آیا ثبت شکایت در دیوان عدالت اداری از طریق دفاتر خدمات قضایی امکان‌پذیر است؟
در جواب این سؤال باید گفت بله. میتوانید شکایت‌های خود را از طریق دفاتر خدمات قضایی نیز ثبت کنید؛ اما همواره به‌خاطر داشته باشید که قبل از ثبت شکایت، نسبت به صحت و جامع بودن دادخواست خود اطمینان حاصل کنید. بهتر است در وهله اول با وکیلی خبره صحبت کنید و از او مشورت بگیرید. به‌طورکلی رسیدگی به پرونده‌ها و دادخواست‌های ثبت شده در دیوان عدالت حدود 6 ماه طول می‌کشد.
قانون برای همه یکسان است
در ابتدای مقاله به سؤال دیوان عدالت اداری چیست پاسخ دادیم و عنوان کردیم که هدف از تأسیس آن ایجاد یک عدالت عمومی است. این نهاد به شکایت‌هایی در زمینه‌های زیر رسیدگی می‌کند:
- شکایات مردم نسبت به آرا صادر شده از مراجع شبه قضایی
- شکایت‌ها علیه مقررات دولتی
- شکایت‌های مربوط به استخدام‌های دولتی
- شکایت‌های مربوط به اقدامات نهادهای دولتی و مامورهای آن‌ها
شما میتوانید بعد از دریافت مشاوره حقوقی جامع از گروه وکلای مشفق، نسبت به تنظیم دادخواست خود برای ثبت شکایت در دیوان عدالت اقدام کنید. همچنین اگر تمایل داشتید میتوانید صفر تا صد پرونده خود را به وکلای ما بسپارید.